Å avklara forventningar om kva som er forventa utvikling for barn/ungdom er viktig i ein dialog mellom partane, der også barn/ungdom sjølv og føresette blir involvert. I ei slik vurdering må barn/unge bli samanlikna med seg sjølv, få vurdert utvikling ut frå eige startpunkt. Ikkje andre sitt. Meir enn å snakka om barn/ungdom sin utvikling, må ein ha fokus på kva utbyte dei har av tilbodet. Då blir også fokus retta mot det ein kan gjera noko med; tilpassing av tilbodet. Korleis kan tilbodet vårt romme alle barn/unge? 

I eit ordinært tilbod vil barn og unge meistra og fungera på ulike nivå, noko som er heilt normalt. Barn og unge er slik dei er, med ulike medfødte styrkjer, temperament og personlegheit. Å oppleva seg sett, tålt og få høyre til i eit fellesskap med andre er viktig for alle, fagleg og sosialt. 

Skule: Kompetansemåla i ny læreplan for grunnskulen, LK20, er laga slik at omtrent alle elevar skal kunne oppleva meistring på eit nivå. Retten til spesialundervisning er knytt til om eleven har eit tilfredsstillande utbyte av opplæringstilbodet. 

Det er viktig å ha god dialog rundt kva ein kan forventa som effekt av tiltak, og kor raskt ein kan forventa effekt. Denne dialogen må vera mellom barnehage/skule og PPT, og med barn/unge og føresette.

Tilsette i barnehagar og skular kan svært sjeldan "fiksa" utfordringar barn/unge har. Menneske er ikkje maskinar eller "ein ting." Menneskeleg utvikling er prosessar, og det er barn/unge som er motoren i sin eigen prosess. Det er viktig at barn/unge får vera i førarsetet sjølv, at ikkje føresette eller barnehage/skule overtar og overstyrer utan barn/unge sin medverknad. Det kan gi motsett effekt av det som er ønska. 

Oppdraget til tilsette i barnehagar og skular er å gi fart/kraft til motoren: Å leggja tilrette for at barn og unge skal få oppleva meistring på sitt nivå og bidra til at dei  får ei god utvikling ut frå sine føresetnadar. 

Når ein prøver ut tiltak, er det viktig å setja av ein viss periode til utprøving, før ein evaluerer.  Etter evaluering kan det vera naudsynt å justera/endra tiltak, før ein går på med ein ny utprøvingsperiode. Det inneber at ein utprøvingsperiode må gå over ei tid, det er ingen "quick fix." 

I evaluering må ein vurdera kva utbyte barn/ungdom har av tiltak som er sett inn.  Det er tiltaket ein kan endra på.

For å realisera heile potensialet sitt vil eigeninnsats vera avgjerande. Barnehage/skule og føresette må samarbeida for å motivera barn/ungdom til dette. Føresette og tilsette skal og må ha forventningar til alle barn/unge. Det er å fortelja barn/unge at me har tru på dei, derfor er det viktig at ein ikkje legg forventningslista ned. 

Men, dei skal ikkje gjera jobben for barn/unge! Dei same prinsipp om "øving gjer meister" gjeld om det er å kle på seg sjølv, spela piano, fotball eller å lesa. Ansvar for eiga læring betyr ikkje at barn/ungdom blir overlatt til seg sjølv, men at det må vera balanse mellom den innsats tilsette og føresette bidreg med, og det barn/ungdom sjølv bidreg med. Sjølvsagt tilpassa barn/unge sine føresetnadar. Alle kan klara noko!

Tilsette og føresette skal berre liggja litt i forkant av barn/ungdom si utviklingssone (jmfr. proximale utviklingssone, Yygotsky) , slik at dei bli motivert og er deltakande på si eiga utviklings- og læringsreise. Tilsette og føresette skal ikkje overta styring for barn/ungdom. Dei skal heller ikkje liggja så langt framfor at barn/ungdom mistar motivasjon og kjensle av meistring, og vil gi opp.

• Tilsette i barnehage og skule sitt oppdrag er å tilpassa tilbodet til barn/ungdom, slik dei er. Tilsette i barnehage og skule skal ikkje gjera vurderingar av om barn/ungdom har behov for ei tilvising til spesialisthelsetenesten. 
• PPT og helse-/omsorgstenester kan bidra med råd og rettleiing innanfor sine fagfelt, for å hjelpa til med tilpassing. Det er viktig at alt skjer i samskaping, at tenestene er godt koordinerte og har ei felles forståing for kva oppfølging som vil vera nyttig. 
• PPT, psykolog, helsestasjon/lege er dei som kan vurdera om det er behov for å tilvisa barn/ungdom til spesialisthelsetenesten for å finne ut meir om kva behov barn/ungdom har.
• Det er føresette (og ungdom over 15 år) som avgjer om dei ønskjer ei tilvising til spesialisthelsetenesten. (BUP e.l)

Det er kun PPT som er barnehagen/skulen sin sakkunnige instans, og som har heimel til å vurdera om barn/ungdom kan ha rett til spesialpedagogisk hjelp/-undervisning, og/eller tilrå delvis/heilt fritak frå opplæring. BUP eller andre tenester skal kun gi råd til PPT i slike saker.

Det er styrar/rektor som fattar enkeltvedtak som gir rett, eller ikkje rett til spesialpedagogisk hjelp/-undervisning, og/eller delvis/heilt fritak frå opplæring (skule), basert på sakkunnig vurdering frå PPT. 

Andre involverte fagtenester (helsesjukepleiar, barne-og familieteam, psykolog, barnevern, BUP m.fl.) kan som del av ein samhandlingsprosess mellom partane gi faglege råd på sine område om kva barn/ungdom har behov for når det gjeld tilpassing av innhald i barnehage/skule.

Det er viktig at desse råda blir drøfta med barnehage/skule og PPT først, før dei blir presentert for føresette og/eller barn/ungdom. Råda må vurderast opp mot dei lovkrav som gjeld for barnehage og skule, bl.a Lov om barnehagar og Lov om grunnskulen, og rammeplan for barnehage og læreplan for grunnskulen.

PPT kan ta med desse råd i ei eventuell sakkunnig vurdering, og tilsette følgjer opp desse i praksis. 

Styrar/rektor vurderer råd som kan gripa inn i bemanningsplanar og/eller andre organisatoriske deler av drifta opp mot det heilskaplege ansvar styrar/rektor har, blant anna for drift innanfor sine økonomiske rammer.

Eit spesialpedagogisk tilbod handlar ikkje om ressursfordeling i form av tilsette/tid/timar. Styrar/rektor kan styrka innsatsen rundt barn/unge med ekstra behov i kortare eller lengre periodar, utan at det ligg føre enkeltvedtak om rett til spesialpedagogisk hjelp/-undervisning. Ressursane barnehagen/skulen disponerer er med få unntak dei same med eller utan enkeltvedtak om spesialpedagogisk hjelp/-undervisning. Styrkingstiltak blir dokumentert gjennom enkle tiltaksplanar, og desse dokumenterer om barn/ungdom har fått den hjelp dei har behov for- og rett til.